Khí tượng thủy văn đặt mục tiêu kết nối liên ngành

Lĩnh vực khí tượng thủy văn 10/09/2020

Các thông tin KTTV cần phải được kết hợp với các thông tin của các lĩnh vực khác, đồng thời các nhà KTTV phải làm việc với các đối tác khác, bao gồm cả cơ quan phòng chống thiên tai và cộng đồng để giúp người dân hiểu thiên tai có ảnh hưởng như thế nào tới họ và có những hành động phù hợp. 

Hàng năm, các hiện tượng KTTV nguy hiểm trên toàn trái đất gây ra nhiều thiệt hại về người và gây ra những phá huỷ nghiêm trọng đối với tài sản, cơ sở hạ tầng dẫn đến những hệ quả kinh tế nghiêm trọng đối với cộng đồng dân cư với những hệ quả có thể tồn tại nhiều năm. Những thiệt hại này vẫn cứ xảy ra cho dù một thực tế rằng nhiều hiện tượng KTTV nguy hiểm này đã được dự báo tốt, các thông tin cảnh báo chính xác cao đã được truyền tải kịp thời bởi các Cơ quan khí tượng quốc gia trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Lý do cho sự thiếu kết nối này nằm ở sự thiếu gắn kết (lỗ hổng - gap) giữa các dự báo và cảnh báo hiện tượng KTTV với sự hiểu biết về tác động tiềm ẩn của chúng, từ phía các nhà chức trách trong việc quản lý tình trạng khẩn cấp, bảo vệ cộng đồng và bởi đại đa số người dân. Nói một cách đơn giản, trong khi nhiều người có thể hiểu về việc thời tiết sẽ như thế nào (what the weather might be), nhưng lại rất ít người hiểu được thời tiết sẽ có thể làm gì (what the weather might do).

Để khắc phục sự thiếu gắn kết này, cần phải có một cách tiếp cận toàn diện đối với quan trắc, mô hình hoá và dự báo các hiện tượng KTTV nguy hiểm, các hệ quả của thiên tai thông qua tác động. Để thực hiện được điều nay đòi hỏi một sự gắn kết đa ngành, đa lĩnh vực và sự nỗ lực gắn kết và tập trung cao độ. Điều này sẽ giúp đảm bảo sự tiếp cận tốt nhất đối với khoa học và các dịch vụ tối ưu, nhằm quản lý các hiện tượng đa thiên tai ngày nay, và cung cấp những chứng cứ rõ ràng mà dựa trên đó có thể đưa ra những quyết định đáng giá trong việc đầu tư cơ sở hạ tầng để bảo vệ cộng đồng khỏi thiên tai, thảm hoạ trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Để cải thiện hiểu biết về các tác động tiềm ẩn của các hiện tượng KTTV nguy hiểm tạo ra những thách thức không hề nhỏ cho các Cơ quan khí tượng quốc gia và các đối tác trong đó đặc biệt lưu ý tới công tác phòng chống thiên tai và bảo vệ cộng đồng (civil protection).

Để tiến tới dự báo được tác động, đòi hỏi phải triển khai các nghiên cứu cơ sở khoa học, bản chất tác động của từng thiên tai đối với con người, với sản xuất nông nghiệp, tài nguyên nước và sức khoẻ. Trước tiên, cần có được cơ sở dữ liệu để phân tích, đánh giá tính dễ bị tổn thương (vulnerability) và mức độ phơi lộ (exposure) của từng đối tượng, từng địa phương và cho từng loại hình thiên tai. Cùng với đó là phải tăng cường năng lực cho các cơ quan dự báo, cảnh báo thiên tai KTTV để đảm bảo năng lực cung cấp những bản tin có độ tin cậy cao, đưa ra cảnh báo sớm. Ngoài ra, còn phải chú trọng nâng cao công tác dự báo và cảnh báo đa thiên tai phục vụ mục tiêu bảo đảm an toàn, tính mạng cho người dân và giảm thiểu rui ro, thiệt hại về tài sản. Bên cạnh đó, ngành KTTV cũng cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục cho người dân, các ngành và lĩnh vực kinh tế - xã hội cũng như chính quyền từ Trung ương tới địa phương hiểu được tác động tiềm ẩn của thiên tai để từ đó có những hành động phù hợp với từng trường hợp thiên tai có thể gây ra tác động tới đời sống kinh tế, giao thông vận tải hay lương thực, sức khoẻ và thậm chí là tính mạng của người dân.

Từ thực tế công tác dự báo, cảnh báo và phòng chống thiên tai cho thấy tính hữu ích của các dịch vụ và các cảnh báo KTTV dựa vào khả năng cộng đồng sử dụng các thông tin đó và đưa ra những hành động ứng xử phù hợp, kịp thời. Do đó việc cải thiện hệ thống quan trắc và dự báo cũng như chất lượng các bản tin dự báo, cảnh báo là cần thiết nhưng chưa đủ, không phải là điều kiện tiên quyết để giảm thiểu các tác động xấu của thiên tai.

Các thông tin KTTV cần phải được kết hợp với các thông tin của các lĩnh vực khác, đồng thời các nhà KTTV phải làm việc với các đối tác khác, bao gồm cả cơ quan phòng chống thiên tai và cộng đồng để giúp người dân hiểu thiên tai có ảnh hưởng như thế nào tới họ và có những hành động phù hợp. Bằng cách nghiên cứu, phân tích tính dễ bị tổn thương của cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội cũng như tính phơi lộ, tính rủi ro đối với con người và đặc điểm tâm lý, hành động của con người trong những trường hợp khẩn cấp, các cơ quan khí tượng quốc gia có thể giúp giảm thiểu các tác động xấu của thiên tai đối với tính mạng con người và những thiệt hại do thiên tai gây ra.