Chiều 28/10, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội tiến hành thảo luận tại hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023”.

Trao đổi về nội dung liên quan đến tình hình triển khai thi hành Luật Đất đai năm 2024, ngày 19/10/2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có Báo cáo số 254 gửi các vị ĐBQH, dài 19 trang (bao gồm các phụ lục chi tiết).

Đồng thời, với những ý kiến phản ánh của các địa phương và ý kiến một số ĐBQH tại phiên thảo luận còn có những khó khăn vướng mắc, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đỗ Đức Duy đã thông tin thêm để các vị đại biểu Quốc hội nắm rõ.

Vai trò của địa phương ảnh hưởng đến quyền lợi, nghĩa vụ của người người sử dụng đất

Đối với việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành chi tiết Luật Đất đai 2024, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy thông tin, đến thời điểm báo cáo, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành Trung ương đã ban hành đầy đủ 10 Nghị định, 01 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và 07 Thông tư được Luật giao.

Đối với các địa phương, các địa phương đã rất nỗ lực ban hành các văn bản quy định chi tiết thi hành theo thẩm quyền do Luật giao, bao gồm 20 nội dung. Kết quả thực hiện đến nay (ngày 28/10/2024) như sau:

Có 04/63 địa phương đã ban hành đầy đủ 20 nội dung (Hải Dương, An Giang, Yên Bái và TP. HCM).

Có 26/63 địa phương đã cơ bản hoàn thành (ban hành từ 16 đến 19 nội dung, đạt 80% trở lên.); Có 25/63 địa phương ban hành từ 11 đến 15 nội dung (trên 50%).

Tuy nhiên, vẫn còn 08/63 địa phương mới ban hành được dưới 10 nội dung (dưới 50%), cá biệt vẫn còn có có 1 địa phương mới ban hành dưới 5 nội dung.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh, việc các địa phương chưa ban hành đầy đủ các văn bản thuộc thẩm quyền cũng đã ảnh hưởng nhất định đến hiệu quả của việc triển khai thi hành Luật và có thể làm ảnh hưởng đến quyền lợi, nghĩa vụ của người dân, doanh nghiệp là người sử dụng đất.

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, kết quả ban hành của các địa phương rất khác nhau, cho thấy sự quan tâm, nỗ lực của cấp ủy, chính quyền địa phương có vai trò rất quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ ban hành. Và điều này không phải do vướng mắc tại các quy định của Luật hay các văn bản hướng dẫn của Chính phủ hay các Bộ, ngành Trung ương.

Tổ chức xây dựng Bảng giá đất chưa tốt

Trao đổi về các nội dung của đại biểu Quốc hội nêu trong điều chỉnh Bảng giá đất hiện hành để tiếp tục áp dụng đến 31/12/2025, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy thông tin, theo quy định tại khoản 1 Điều 257 Luật Đất đai: “Bảng giá đất theo Luật Đất đai 2013 được tiếp tục áp dụng đến hết ngày 31/12/2025. Trường hợp cần thiết, UBND cấp tỉnh quyết định điều chỉnh bảng giá đất theo quy định của Luật Đất đai 2024 cho phù hợp với tình hình thực tế về giá đất tại địa phương”.

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, đây là quy định chuyển tiếp, nhằm giúp các địa phương thực hiện lộ trình từng bước xây dựng Bảng giá đất mới theo quy định của Luật Đất đai năm 2024 và sẽ áp dụng từ ngày 01/01/2026, tránh cú sốc tăng giá đột biến trong Bảng giá đất, ảnh hướng đến quyền và nghĩa vụ của một số đối tượng người, tổ chức sử dụng đất.

Với việc điều chỉnh Bảng giá đất là nhiệm vụ thường xuyên được quy định xuyên suốt từ Luật Đất đai năm 2013 đến nay. Thực tế cho thấy, đối với các địa phương có sự điều chỉnh Bảng giá đất theo đúng quy định của Luật Đất đai 2013 đã đảm bảo giá đất trong Bảng giá đất tiệm cận với mặt bằng giá đất thực tế tại địa phương thì việc áp dụng khoản 1 Điều 257 Luật Đất đai 2024 không có vướng mắc, không ảnh hưởng đến việc thực hiện nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất.

Tuy nhiên, vẫn có những địa phương phản ánh có khó khăn, vướng mắc khi thực hiện điều chỉnh, bổ sung, thực hiện Bảng giá đất hiện hành, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy thông tin, qua theo dõi, trong giai đoạn từ năm 2020 đến nay cho thấy:

Có 29/63 điều chỉnh, bổ sung Bảng giá đất nhiều lần (từ 02 đến 06 lần, bao gồm cả điều chỉnh sau ngày 01/8/2024 – ngày Luật Đất đai 2024 có hiệu lực.). Có 23/63 điều chỉnh, bổ sung Bảng giá đất 01 lần. Có 11/63 không điều chỉnh, bổ sung Bảng giá đất.

Bên cạnh đó, kể từ ngày 01/8/2024 Luật Đất đai 2024 có hiệu lực, đã có 08/63 địa phương đã điều chỉnh, bổ sung Bảng giá đất. Trong đó, có 07 địa phương không phản ánh có khó khăn, vướng mắc.

Riêng TP.HCM, dự thảo ban đầu do có sự điều chỉnh chênh lệch lớn nên có nhiều ý kiến của người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, sau khi có sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng với các Bộ, ngành và Tp.HCM rà soát, thẩm định, điều chỉnh theo lộ trình phù hợp, đến nay đã được ban hành và không còn vướng mắc.

Như vậy, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng, việc một số địa phương phản ánh có khó khăn, vướng mắc khi thực hiện điều chỉnh, bổ sung, thực hiện Bảng giá đất hiện hành là xuất phát từ khâu tổ chức thực hiện có nơi làm chưa thật tốt, bao gồm việc không thường xuyên rà soát, điều chỉnh, bổ sung Bảng giá đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2013 trong giai đoạn trước đây; đến nay khi thực hiện thì gặp khó khăn do biên độ điều chỉnh lớn, tác động đến một số nhóm đối tượng sử dụng đất;

“Đây không phải do vướng mắc từ chính sách hoặc quy định của Luật Đất đai năm 2024 và văn bản hướng dẫn thi hành.” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định.

Kiểm soát chặt chẽ công tác đấu giá quyền sử dụng đất

Trao đổi với các đại biểu Quốc hội về công tác đấu giá quyền sử dụng đất, thời gian qua, tại một số địa phương tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất có tình trạng chênh lệch rất lớn giữa giá khởi điểm và giá trúng đấu giá, có biểu hiện đầu cơ, thổi giá, tạo mặt bằng giá cao như các đại biểu Quốc hội nêu, làm ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của thị trường bất động sản.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tiến hành kiểm tra, rà soát và nhận thấy có một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, đó là:

Việc lập, công khai quy hoạch các khu vực phát triển đô thị, nhà ở chưa được thực hiện bài bản, công khai, minh bạch, tạo cơ hội để các đối tượng lợi dụng đầu cơ đất đai.

Một số đối tượng tham gia đấu giá đất không thực sự có nhu cầu về đất ở, nhà ở mà chủ yếu vì mục đích đầu cơ, thao túng giá thông qua việc đẩy giá cao, thổi giá và bán lại ngay đất vừa trúng đấu giá để thu lợi, hoặc tạo mặt bằng giá ảo đối với khu vực xung quanh; trong đó, sau khi đấu giá một số người trúng đấu giá chưa nộp tiền sử dụng đất đúng thời hạn theo quy chế đấu giá, có dấu hiệu bỏ cọc.

Các địa phương thiếu sự chủ động trong việc tạo quỹ đất để đấu giá dẫn đến nhu cầu đất ở, nhà ở của người dân không được đáp ứng đầy đủ trong thời gian dài.

Bên cạnh đó, có trường hợp địa phương sử dụng giá đất trong Bảng giá đất hiện hành chưa được điều chỉnh kịp thời, thấp hơn nhiều so với mặt bằng giá đất thực tế để làm giá khởi điểm, dẫn đến giá trúng đấu giá và giá khởi điểm có sự chênh lệch lớn cũng thu hút nhiều đối tượng tham gia đấu giá để kiếm lời.

Về nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới, bên cạnh các giải pháp trong Báo cáo số 254, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đã đề xuất một số nhiệm vụ trọng tâm, trong đó:

Đối với đấu giá quyền sử dụng đất, ngoài việc phải triển khai thực hiện nghiêm các quy định của Luật Đấu giá tài sản nhà nước, Luật Đất đai, Luật Giá và pháp luật có liên quan, đề nghị các địa phương khi tổ chức đấu giá đất cần quan tâm 04 nhóm nội dung, đó là:

Thứ nhất, công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị.

Thứ hai, điều chỉnh hợp lý giá đất trong Bảng giá đất làm cơ sở tính giá khởi điểm.

Thứ ba, trong quy chế đấu giá có thể quy định rút ngắn thời gian nộp tiền thanh toán trúng đấu giá và bổ sung quy định việc công khai các trường hợp trúng giá cao nhưng bỏ cọc nhằm hạn chế các đối tượng lợi dụng đấu giá đất để trục lợi, thổi giá, gây nhiễu loạn thị trường bất động sản;

Thứ tư, cần có các biện pháp bảo đảm nguồn cung bất động sản nhà ở, đất ở có giá cả hợp lý, phù hợp với khả năng tiếp cận và khả năng chi trả của đại đa số người dân có nhu cầu thực, khắc phục tình trạng mất cân đối cung - cầu trên thị trường bất động sản, bao gồm cả các sản phẩm đấu giá quyền sử dụng đất.

Ngoài ra, một trong những nhiệm vụ quan trọng trong thời gian tới là cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm trong hoạt động đấu giá sử dụng đất đai theo quy định.

Đồng thời, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội đề xuất một số giải pháp để tăng cường các biện pháp quản lý, chấn chỉnh công tác đấu giá đất và phối hợp với các Bộ, ngành nghiên cứu đề xuất các cấp có thẩm quyền quyết định.

Kiên trì, nhất quán trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện Luật Đất đai

Báo cáo với các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết, việc triển khai thi hành Luật Đất đai 2024 với nhiều điểm mới và sự phân cấp mạnh mẽ, triệt để cho chính quyền địa phương, trong bối cảnh cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương cùng quyết tâm, nỗ lực để đưa Luật có hiệu lực thi hành sớm hơn 05 tháng so với kế hoạch ban đầu, do vậy trong thời gian đầu không thể tránh khỏi một số khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện tại các địa phương.

Do đó, cần kiên trì, nhất quán, thống nhất trong quan điểm chỉ đạo và tập trung vào khâu tổ chức thực hiện để Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành thực sự đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả.

Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục theo dõi sát sao việc triển khai thi hành Luật Đất đai trên phạm vi cả nước; tổng hợp các khó khăn, vướng mắc từ các bộ, ngành, địa phương và hướng dẫn, phối hợp để tháo gỡ, giải quyết; nếu phát hiện vấn đề vướng mắc từ cơ chế, chính sách, Bộ sẽ phối hợp cùng các cơ quan có liên quan kịp thời báo cáo và tham mưu với cấp có thẩm quyền để có giải pháp xử lý.

Nguồn: Khương Trung, Thanh Tùng, Báo điện tử tài nguyên môi trường